Bonsaiye merak saldıysanız, sunacağımız şartlara ve uygulayacağımız bonsai tekniklerine uygun bir fidan seçerek başlamalıyız. Fidandan başlangıç ile bonsai elde etmede hızlı sonuçlar alırsınız. Ağaçları tanımak, mevsimine göre amacımıza uygun işlemleri öğrenmek bu işin temelidir. Ağacın türü ve fidanın durumuna bakarak bonsaiye uygun ağaç seçimi ile başlıyoruz. Öyle bir ağaç seçelim ki, bizi tatmin edecek güzellikte bir bonsaimiz olsun. Üzerinde çalışacağımız her ağaç bonsaiye uygun olmayabilir. Bonsai sanatında başarıyı arttırmak için kendimizi sürekli bir şeyler seçerken bulacağız. Uygun fidan, uygun alet, uygun saksı, uygun dal, uygun tarz derken liste uzayıp gidiyor. Umarım, hangi ağaç türünü, nasıl seçmeniz konusunda bu yazı size rehber olacaktır. İşte, bonsaiye başlarken uygun ağaç seçmek için gerekli 8 kriter:
1. Yöreye uygun ağaç türleri seçmek
Öncelikle yaşadığımız yörenin iklimine uygun türlerle başlamanızı tavsiye ederim. Şöyle ki, siz karasal iklimde kışları çok soğuk bir yerdeyseniz, soğuklara hassas türlerle çalışmak sizi yoracaktır. Bonsai sanatına devam edebilmeniz için hem sizi yıldırmayan, hem de sonuç alabileceğiniz türlerle çalışmak önemlidir. Bu sabır gerektiren bir sanattır. Tabii, diğer sanatlar da eminim sabır gerektirir. Öte yandan, bonsaide olduğu gibi, bir eserin oluşması için 5-10 yıl beklenilen başka sanat var mıdır, emin değilim. Dolayısıyla, yörenize uygun türler bu sabıra değecek ağaçlar olabilir.
2. Budamaya uygun türler seçerek bonsaiye başlamak
İşinizi kolaylaştırmak için budama konusunda toleranslı türlerle başlamanızı tavsiye ederim. Diyelim ki, hatalı budama yaptınız, bunu telafi edebilecek türler ile sonunuzu çözebilirsiniz. Örneğin, ÇAMLAR budama konusunda oldukça hassastır ve kesilen dalın yerine yenisi çıkmayabilir. Bununla birlikte, geniş yapraklı bitkiler budamaya daha iyi yanıt verirler. Hatta, çok derin budasanız bile filiz vererek hayatını sürdürecektir. DİŞBUDAK gibi bir ağaçla çalışırken elinizi korkak alıştırmasanız da olur. Zaten budamanın amaçlarından birisi de dallanmayı teşvik etmektir.
3. Küçük yapraklı ağaçlarla bonsaiye başlamak
Bonsainin temel tekniklerinden birisi de yaprak küçültmektir. Budama ve kesme ile doğru zamanda uygulandığında, bu teknikle cüce görünümlü ağaç elde edebilirsiniz. Örneğin, ŞİMŞİR küçük yapraklıdır. Keza LİGUSTRUM da öyle. Bu ağaçlar budamaya iyi yanıt verirken, yapraklarını da birkaç sezon sonrasında küçücük hale getirebilirsiniz. Buna karşılık; çınar yaprakları iridir ve küçültmek için çok daha fazla çaba harcarsınız. İlk başlayanlar için ATEŞDİKENİ, ŞİMŞİR, FİCUS, LİGUSTRUM, YEŞİM gibi ağaç türlerini tavsiye ederim.
4. Bonsai için gövde kalınlaştıracak türler tercih etmek
İri ve sağlam bir gövde, bonsaimizin temelini oluşturur. Görkemli bir bonsai ağacının en önemli yeri gövdesidir. Ne kadar güzel dallanmış da olsa, ince bir gövdede harika bir bonsai gibi görünmeyecektir. Örnek olarak, NARın gövdesi çok yavaş kalınlaşır. Buna karşılık ficus kolayca gövde geliştirir. Gövde kalınlaştırmak için çeşitli bonsai teknikleri olmakla birlikte, hızlı büyüyen ve kalın gövde yapan türlerle çalışmaya başlamak, emin olun sizi daha mutlu edecektir. Devam edebilmek için gerekli motivasyonu kalın gövdesinden alabilirsiniz.
5. Ortamın güneşlenme imkanına uygun türler tercih etmek
Evet, bu çok önemli bir sorun. Zira, günlük güneşlenme süresini karşılamayacak bir yerdeyse, bonsainiz bozulmaya mahkumdur. Balkon, bahçe veya pencere önünüz yarı güneş alıyorsa, gölgeye toleranslı türler seçmek isabet olacaktır. ŞİMŞİR, FİCUS, LİGUSTRUM gibi türler yarı gölgede de sağlıklı yetişecek türlerdir. Mekanınız bol güneş alıyorsa, ibreliler (ÇAM türleri) neden olmasın? İbreliler arasından LİMON SERVİ yarı güneşte de yetişir. Dolayısıyla hangi türle çalışmak isterseniz güneşlenme ihtiyacını göz önünde bulundurun.
6. Gövde şekline göre ağaç seçmek
Bonsaiye başlamak için bir fidanlığa gidip, uygun ağaç seçeceksiniz. Tam bu noktada aklınızda olsun, bir köşeye atılmış, unutulmuş, böylece kalın bir gövde yapmış ağaçları tercih edin. Ben de ilk başladığımda fidanlıkta gezinip durdum. Bir türlü hangi ağacı alacağıma karar veremiyordum. Bu durumda ilk bakmamız gereken kriter, gövde kalınlığı ve şeklidir. Konik biçimde, alttan itibaren dallanmış, yukarı doğru sivrilen bir fidan tam isabet olacaktır. Bu seçim size yıllar kazandırabilir. Emeklerinizin sonucu için 3-5 yıl beklemeden sonuca gidebilirsiniz. Bonsaimizi sergilerken, gövdesinin bir miktar görünmesi gerekir. Bu sanatı başarıyla icra ettiğinizin ilanıdır. Dolayısıyla gövdesi uygun bir aday seçerek işe başlayın.
7. Dallanma şekline göre bonsaiye uygun ağaç seçmek
Toprak hizasından itibaren dallanmaya başlamış bir ağaç size güzel sonuçlar verecektir. Bol dallı olmasını tercih edin. Böylece her yöne bolca uzamış dallar arasından seçim yapma şansınız yükselir. Dengeli bir bonsai oluşturmak için iyi bir dal sistemi gerekir. Bu amacı aklınızda tutarak seçim yapmalısınız. Alttan itibaren bol dallanmış bir ağaçta istediğiniz yönde olanı bırakır, diğerlerini rahatlıkla budarsınız. Bu esnada, hatalı bir budama yaptıysanız bile, geriye kalan dallar hatayı telafi edecektir.
8. Kök sistemine bakarak bonsaiye uygun ağaç seçmek
Bonsaiyi güzel gösteren yerlerden biri de kökleridir. Bonsaimizi sergilerken, köklerin gövdeden çıkış yerinin bir miktar görünmesi ile değerini artar. Bonsaiye uygun ağaç seçerken köklerin iyi gelişmiş olmasına dikkat etmelisiniz. Sağlıklı ve bol saçaklanmış kök yapısı tam aradığımız şeydir. Bunun yanı sıra, gövdeden her yöne eşit dağılmış olması da önemlidir. Ana köklerin gövdeden çıkış şeklinin estetik olması büyük bir şans olur. Eğer öyle bir ağaç görsem, kökleri güzel diye alırdım.
Sonuç
Bonsainin amacı, saksıda büyüyen ama asırlık görünen bir ağaç şekli vermektir. Doğada gözlemlediğimiz yaşlı ağaçları taklit etmek için birçok teknik uygularız. Bu tekniklerin nihai amacı yaşlı ağaç görüntüsü elde etmektir. Bonsaimizi değerli yapan şey, bu amaçta ne kadar başarılı olduğumuzdur. Bonsaiye uygun bir ağaç seçimi ile ilgili temel konuları ele aldık. Size yıllar kazandıracak isabetli seçimler yapmanız için burada olacağım. Sorunlarınız için mesaj veya e-posta atabilirsiniz.
Konuyla alakalı diğer yazılarım için:
