Koşnil, yaygın olarak bilinen pamuklu, kabuklu ve unlu bitlerin dahil olduğu zararlı grubunun genel adıdır. Bahçeye sinsice yayılır, gözden kaçarlar. Dolayısıyla verdikleri zarar oldukça ciddi olabilir. Bu yazıda koşnillerin tanımından, türlerine, doğal ve kimyasal mücadele yollarından korunma yöntemlerine kadar detaylı bir rehber sunuyorum. Hadi birlikte bu sessiz istilacıyı yakından tanıyalım.
Teşhis Etme
Bahçenizde veya evdeki çiçeklerinizde, yaprak damarlarında ya da gövdeye yakın yerlerde sabit duran, küçük, kahverengi kabuklu ya da pamuğumsu şeylere Koşnil diyoruz. Çıkarmaya çalıştığınızda zor ayrılıyor, hatta altından nemli bir yüzey çıkıyor mu? İşte tanıştınız: Koşniller, diğer adıyla bitler.
Koşnil Nedir?
Koşniller (Coccoidea üstfamilyası), Hemiptera takımına ait, bitki özsuyunu emerek beslenen, emetici-sökücü ağız yapısına sahip küçük zararlılardır. Dişileri genellikle hareketsizdir ve vücutları üzerini örten mumsu ya da kitinli kabuk ile korunur. Erkekleri kanatlı olup kısa ömürlüdür ve genellikle beslenmezler.
Koşnil, bitkilerin yaprak, dal ve gövde kısımlarına yerleşerek floem dokusundan özsu emerler. Bu beslenme sonucu bitkide kloroz (sararma), yaprak dökümü, gelişme geriliği ve ileri safhalarda ölüm meydana gelebilir. Ayrıca beslenme sırasında salgıladıkları balözü (honeydew), sekonder olarak fumajin (sooty mold) oluşumuna zemin hazırlar. Tarımda önemli ekonomik kayıplara neden olur. Bundan dolayı koşniller, entegre zararlı yönetimi kapsamında ciddi şekilde takip edilmelidir.
Çoğu koşnil türü sabit yaşar. Dişileri, bir yere yapışır ve orada yumurta bırakır. Yumurtalardan çıkan genç bireyler çevreye dağılırken, erişkin dişiler sabit kalır. Bu özellikleriyle onları saptamak biraz zordur.
Koşnil Türleri
Koşniller çok sayıda türe sahiptir ama en yaygın olanlar şunlardır:
Pamuklu Bit (Coccus spp.)
Pamuk gibi beyaz ve yapışkandır.
Özellikle turunçgillerde yaygındır.
Kabuklu Bit (Diaspididae familyası)
Küçük, yuvarlak, sert kabukludur.
Yaprak altı, dal ve gövdede yaşarlar.
Unlu Bit (Planococcus spp.)
Pamuksu ve tüy gibi görünür.
Saksı bitkilerinde çok sık görülür. Genellikle unlu bit ve pamuklu bit çok benzer olduğundan sıkça karıştırılır. Bu yazının sonunda artık kafanız karışmayacak. Gerçi, ikisinin de mücadelesi aynı şekilde yapıldığından karıştırsanız da sorun olmaz.
Turunçgil Kabuklu Biti (Aonidiella aurantii)
Yukarıdaki görselde koşnilin meyvede verdiği hasarı ve yaprak damarlarına yapışmış kabuklu bitleri görüyorsunuz. Kabuklu bitler narenciye bahçelerinde yaygındır ve meyve yüzeyini bile sarabilir.
Hangi Bitkilerde Görülür?
Koşniller çok yönlüdür ve pek seçici değildir. Bu sebeple geniş bir bitki yelpazesinde beslenirler. Sıkça görüldükleri bitkiler:
Turunçgiller (limon, portakal, mandalina)
Zeytin
İncir
Üzüm gibi meyve ağaçları,
Kaktüs ve sukulentler
Orkide, sardunya, begonya, afrika menekşesi
Kauçuk bitkisi, deve tabanı, difenbahya gibi süs bitkileri ile
Kızılcık, lavanta, biberiye gibi şifalı bitkilerde oldukça yaygın sorundur.
Kısacası, hem meyve ağaçlarında hem de ev bitkilerinde zararlı olurlar.
Ne Zaman Ortaya Çıkarlar?
Koşniller yıl boyunca aktiftir ancak, sıcak ve kuru havalarda popülasyonları hızla artar.
Yaşam döngüsüne bakacak olursak,
İlkbaharda çoğalmaya başlar.
Yaz ortasında pik yaparlar.
Ayrıca kapalı ortam bitkilerinde yıl boyu görülürler.
Mesela, sera ortamlarında 12 ay boyunca yaşam döngüsünü sürdürebilirler.
Koşnillerin Belirtileri
Bitkinizin koşnillerden etkilendiğini gösteren işaretler şunlardır:
Yapraklarda sararma ve dökülmeler olur.
Gövdede, yaprak sapında veya yaprak altında sabit duran kahverengi ya da beyaz noktalar olarak belirir.
Yapraklarda yapışkan bir sıvı (balözü – “honeydew”) oluşur.
Ayrıca bu sıvının üstünde kararma (fumajin – kurumaya benzeyen mantar tabakası) meydana gelir.
Zayıf gelişim, çiçek açmama
Dolayısıyla meyve tutumunda azalma meydana gelir.
Ek olarak bir büyüteç yardımıyla dikkatlice incelediğinizde, bu canlıların kabuğunun altındaki vücutları ve hareketli genç bireylerini görebilirsiniz.
Koşnil İle Doğal Mücadele Yöntemleri
Kimyasallara başvurmadan önce uygulayabileceğiniz birçok doğal yöntem var. Üstelik bazıları oldukça pratik.
1. Bitkiyi Su ve Sabunla Temizleme
Saksı bitkilerinde:
Ilık suya birkaç damla doğal sıvı sabun (arap sabunu) ekleyin.
Bu karışıma batırdığınız pamuklu bezle veya yumuşak bir fırçayla bitkiyi silin.
Özellikle yaprak sapı ve gövdeyi ihmal etmeyin.
Haftada 1-2 tekrar edin.
2. Neem Yağı Spreyi
Neem (tesbih ağacı) yağı, koşnillerin yaşam döngüsünü bozar ve üremelerini engeller.
Tarif:
1 litre su
1 çay kaşığı neem yağı
4-5 damla doğal sabun
Karıştırıp püskürtün. Sabah erken saatlerde uygulayın ve güneşli havada sıkmayın.
3. Sarımsak ve Acı Biber Karışımı
Koşnillerin nefret ettiği bu karışım hem doğal hem de etkilidir.
Malzemeler:
5 diş sarımsak
1 adet acı biber
1 litre su Blenderda karıştırın, süzün ve püskürtün.
4. Faydalı Böcekler
Bazı doğal avcılar koşnilleri sever:
Uğur böcekleri (Coccinellidae)
Parazit yaban arıları
Altın gözlü böcekler (Chrysopidae).
Unutmayın, bu canlıların doğal dengesini sağlamak için pestisit kullanımını azaltmak önemlidir. Bu sebeple kimyasal ilaçları en son çare olarak düşünün.
Çiftçiler İçin Kimyasal Mücadele ve Entegre Yöntemler
Bahçesinde ya da tarlasında koşnil problemi olan üreticiler için doğal yöntemler yeterli olmayabilir. Bu durumda dikkatli kimyasal müdahale gerekir.
Kimyasal İlaçlarda Etkili Etken Maddeler
Pyriproxyfen
Buprofezin
Chlorpyrifos-ethyl (sadece bazı ülkelerde)
Spirotetramat
Mineral yağlar (yağlı formülasyonlar)
Uygulama Notları:
Kabuk koruması nedeniyle tek ilaçlama yeterli olmaz.
Yumurtalara etki etmeyen ilaçlar birkaç hafta arayla tekrar edilmelidir.
İlaçlama sabah saatlerinde yapılmalı, çiçeklenme döneminde arılara zarar vermemelidir.
Hasat öncesi süreye dikkat edilmelidir.
IPM (Entegre Zararlı Yönetimi)
En etkili yöntem, doğal ve kimyasal yolları dengeli kullanmaktır:
Önlem almak için, ağaç arası mesafe ve budama ile hava sirkülasyonu sağla.
Koşnil taşıyan fideleri bahçeye alma.
Yararlı böcekleri koru.
Gerekirse hedef odaklı ilaç kullan.
Koşnillerden Korunmanın Yolları
Bitkiyi düzenli gözlemle, çünkü erken teşhis hayat kurtarır.
Fazla azotlu gübre kullanma (koşniller bunu sever).
Bitkiyi rüzgarsız, nemsiz, kapalı yerlere tıkma.
Budama ile iç bölgeleri havalandır.
Saksı değişiminde toprağı ve kökleri kontrol et.
Sık Sorulan Sorular
Koşniller insanlar için zararlı mı?
Hayır, sadece bitkilere zarar verirler.
Koşnil olan meyve yenir mi?
Yıkanırsa zararsızdır, ama üretim alanında mutlaka temizlenmelidir.
Evde bitkilerde koşnil çıkarsa ne yapılmalı?
Doğal sabunlu suyla silmek, neem yağı spreyi veya sarımsaklı karışımlar uygulanmalı.
Koşnilleri öldürmek zor mu?
Kabukları onları korur. Bu yüzden sabır ve tekrarlı müdahale şarttır.
Sonuç:
Sessiz İstilacılara Karşı Bilinçli Bahçıvanlık
Koşnillerin varlığı genellikle geç fark edilir ama etkisi büyüktür. Dolayısıyla dikkatli gözlem, doğal müdahaleler ve gerektiğinde bilinçli ilaç kullanımı çok önemlidir. Doğal dengeyi koruyarak sağlıklı bitkiler yetiştirmek mümkün. Unutma, zararlıyı tanımak, onunla baş etmenin ilk adımıdır.
Sık görülen diğer zararlıyı öğrenmek için YAPRAK BİTLERİ yazımı tıklayın.
